Toegankelijkheidsrichtlijn e-books en (web)apps

Om digitale producten en diensten toegankelijk voor mensen met een beperking, werd in 2019 de Europese Toegankelijkheidsrichtlijn gepubliceerd en breed aangenomen. Momenteel wordt deze richtlijn omgezet in Nederlandse wetgeving en zal vanaf 28 juni 2025 voor onder andere e-books en (web)apps gaan gelden.

Bekijk de video van het webinar: ‘Al klaar voor 2025? Toegankelijkheidseisen E-books en E-readers. Of lees hieronder hoe de richtlijn voor e-books en (web)apps eruit gaat zien.

1.1: Diensten en organisaties

1.1.1: Welke producten vallen hier onder?

Deze richtlijnen gelden voor e-boeken (niet luisterboeken) en voor software (websites en apps) voor het lezen van digitale boeken. De software op e-readers valt onder een andere onderdeel.

1.1.2: Welke organisaties moeten iets met de richtlijn?

1. Uitgevers en distributeurs van e-books;
2. Verkopers en uitleners van e-books (zoals bibliotheken, webshops en boekenwinkels);
3. Bedrijven die een dienst en/of software aanbieden voor het openen of lezen van e-books.

Er geldt een uitzondering voor ondernemingen met minder dan 10 medewerkers en die minder dan 2 miljoen euro omzet hebben.

1.2: Wat moet je aanpassen aan je diensten?

Je website en alle software voor het lezen van e-books moeten toegankelijk worden. Ook het e-book zelf moet te lezen/luisteren zijn door iemand met een beperking. Verder moet je uitleg geven over hoe toegankelijk jouw dienst is.

1.2.1: Wat is ‘toegankelijk’?

De European Accessibility Act (EAA) geeft geen strikte definitie van een toegankelijke dienst. Er staan wel veel indirecte verwijzingen naar de Web Content Accessibility Guidelines (WCAG). Dat is de internationale standaard voor digitale toegankelijkheid. We kijken daarom naar de WCAG om te bepalen wat ‘toegankelijk’ betekent.

De WCAG richtlijnen zijn verdeeld over vier onderwerpen: waarneembaar, bedienbaar, begrijpelijk en robuust. In de EAA staat dat deze vier onderwerpen relevant zijn voor de wet.

Waarneembaar betekent dat iemand die een zintuig mist, toch de informatie kan krijgen. Bijvoorbeeld ondertiteling voor iemand die slechthorend is. Wanneer je je applicatie Bedienbaar maakt, kan iemand bijvoorbeeld via een spraakinterface of toetsenbord de knoppen bedienen. Begrijpelijk gaat bijvoorbeeld over consistente navigatie, duidelijke knoppen en behulpzame foutmeldingen. Tenslotte betekent Robuust dat je dienst goed samenwerkt met hulptechnologie. Voorleessoftware kan de lezer dan bijv. vertellen of een e-book wel of niet is toegevoegd aan favorieten.

1.2.2: Eisen aan software voor het lezen van e-books

Alle software voor het lezen van e-books moet toegankelijk zijn, dus waarneembaar, begrijpelijk, bedienbaar en robuust. Denk bij software aan een web reader, een app op een smartphone of tablet of een desktop programma.

1.2.3: Eisen voor dienstverleners

1. Je website moet toegankelijk zijn.
2. Je legt uit hoe je dienst werkt en hoe die samenwerkt met bijbehorende producten. Je geeft ook informatie over de toegankelijkheidskenmerken van je dienst/producten en met welke hulpapparaten het werkt.
   Dat moet op deze manier:
   1. De informatie wordt via minimaal twee manieren (zintuigen) aangeboden. Bijvoorbeeld via tekst en geluid.
   2. De informatie is (ook) beschikbaar in tekstformat (bijv. HTML), zodat die kan worden voorgelezen door hulpsoftware en dat lezers bijv. zelf het font kunnen aanpassen.
   3. De informatie is voor alle gebruikers waarneembaar. Bij een filmpje voeg je bijv. ondertiteling toe voor slechthorenden en een beschrijvende voice-over (audiodescriptie) voor slechtzienden.
   4. Je biedt een alternatief voor informatie die alleen te zien of te beluisteren is. Bijv. een beschrijvende tekst tonen bij afbeeldingen of grafieken.
   5. De informatie wordt op een begrijpelijke manier gepresenteerd. Dat betekent o.a. dat informatie in een logische volgorde en op een voorspelbare manier laat zien (zie ook WCAG 3.2.3 & 3.2.4).
   6. De informatie wordt gepresenteerd met voldoende contrast, een lettertype in geschikte grootte (zo groot als nodig is voor de gebruiksomstandigheden).
   7. De informatie heeft een aanpasbare letter-, regel- en alinea-afstand.
3. Je ondersteunende diensten (zoals helpdesks en callcenters) moeten op een toegankelijke manier informatie geven over de toegankelijkheid van je dienst en met welke hulpapparaten je product of dienst werkt.
   1. Bied minimaal 2 contactopties aan. Bellen is geen optie voor iemand die doof is, en mailen kan lastig zijn voor iemand met een verstandelijke beperking.
4. Je maakt een toegankelijkheidsverklaring en publiceert die openbaar en op een toegankelijke manier, bijvoorbeeld in de algemene voorwaarden.
   1. Beschrijf je dienst en hoe de dienst werkt.
   2. Beschrijf de manier waarop je aan de toegankelijkheidsrichtlijnen voldoet.
   3. Beschrijf hoe je er in je organisatie voor zorgt dat jouw dienst toegankelijk blijft.
5. Je hebt procedures die garanderen dat de dienstverlening in overeenstemming met de toepasselijke toegankelijkheidsvoorschriften blijft.
6. Als je dienst niet toegankelijk is: neem direct maatregelen om dit te herstellen, én meld dit direct bij de bevoegde nationale autoriteiten.

1.2.4: Eisen voor e-books

1. De inhoud van een e-book moet waarneembaar, begrijpelijk, bedienbaar en robuust zijn (zie WCAG), met inbegrip van:
   1. Het e-bookbestand moet goed functioneren met verschillende hulptechnologieën (zoals voorleessoftware of techniek voor het omzetten naar braille)
   2. Digitaal rechtenbeheer mag geen toegankelijkheidsfuncties blokkeren.
   3. Mensen met een beperking moeten toegang hebben tot de inhoud, de navigatie, de lay-out en de weergaveopties.
2. Als een e-book audio bevat, moet je tegelijkertijd kunnen lezen en luisteren. Tekst en audio moeten dus gesynchroniseerd zijn.
3. Het e-book bevat informatie over haar toegankelijkheidsfuncties in de metadata. Bijv. met welke technologieën het goed werkt.
4. Voor stripboeken, kinderboeken en kunstboeken zijn mogelijk niet alle toegankelijkheidsvoorschriften van toepassing.

Bron: European Accessibility Act (EAA)

Wat zijn de lessons learned uit dit webinar?

• • In hoeverre moeten leerboeken en vakgerichte boeken (waar bijvoorbeeld veel afbeeldingen en tabellen in staan) aan de toegangkelijkheidseisen voldoen?

    Leerboeken staan niet letterlijk in de wet benoemd. Daardoor kan dit geïnterpreteerd worden als dat het dan niet voor leerboeken geldt. Echter staan er wel meer boeken niet letterlijk in benoemd waardoor het nog een discussiepunt is dat nog met de branche besproken moet worden.

• • Vrijwel alle acties op een E-reader gaan via het touchscreen, mag dat straks vanaf 2025 niet meer?

    Daar geldt de regel, dat alle knoppen voelbaar moeten zijn, niet voor. Een voorbeeld hiervoor is een mobiele telefoon. Deze heeft een eigen interface voor de toegankelijkheid. Dus als er een alternatief is, zoals bij mobiele telefoons, dan mag dat alternatief gebruikt worden. Alleen een fysieke knop moet wel onderscheidbaar zijn.

• • Vanuit de algemene productregelgeving is het op dit moment een eis om een papieren handleiding bij apparaten te leveren. Digitaal wordt op dit moment niet als voldoende en gebruiksvriendelijk gezien. Alleen een papieren handleiding kan voor anderen niet toegankelijk zijn. Hoe denken wij hierover?

    Die informatie kan je via een website ter beschikking stellen en dan voldoe je al aan de richtlijnen. Zorg ervoor dat er ergens de link naar de website wordt benoemd zodat slechtziende mensen de handleiding online kunnen ‘lezen’ en zo ook kunnen navigeren door de handleiding heen.

• • De richtlijnen waar je je als ondernemer aan moet voldoen, gelden zie regels voor alle ondernemers of alleen voor de grotere bedrijven?

    De producten moeten altijd aan de richtlijnen voldoen. Bij diensten heb je die uitzondering voor bedrijven met minder dan tien Fte of een omzet van minder dan twee miljoen.

• • Het is een richtlijn maar waarom is deze dan verplicht?

    Het heet in Europa een directive. Dit vertalen wij als een richtlijn maar dit is gewoon een wet.

• • Wat is op dit moment (mei 2023) de status van de implementatie binnen de nationale wetgeving?

    Op basis van het advies van de Raad van State zijn enkele wijzigingen gedaan aan de toelichting op het wetsvoorstel, en is het nader rapport opgesteld. Het wetsvoorstel wordt naar verwachting uiterlijk eind mei bij de Tweede Kamer ingediend.

• • Hoe wordt het toezicht georganiseerd en worden er ook boetes uitgedeeld als je straks niet toegankelijk bent?

    Als je je als onderneming na 28 juni 2025 niet aan de toegankelijkheidseisen houdt, kun je een boete opgelegd krijgen. Hoe hoog die boete is kan per dienst of product verschillen. De toezichthouder baseert zich voor het bepalen van de hoogte van de boete op de wetgeving die van toepassing is op de dienst of het product.

• • De richtlijn bevat ook onderdelen met een open einde die je op verschillende wijze kan interpreteren, hoe kun je daarmee omgaan?

    Vaak bij nieuwe wetgeving heb je de theoretische leefwereld en je hebt de praktijk. Bij nieuwe wetgeving komt het vaker voor dat specifieke (onduidelijke) onderdelen met schuren en slijpen worden geoptimaliseerd. Bij onderdelen van de richtlijn die op verschillende manieren geïnterpreteerd kunnen worden of wanneer het niet direct antwoord geeft op een vraagstuk uit de praktijk, neem dan contact op met je eigen brancheorganisatie of met MKB-Nederland via: mkbtoegankelijk@vnoncw-mkb.nl. Per situatie zullen wij vanuit het programma MKB Toegankelijk bekijken op welke manier we een de juiste koppeling binnen de Rijksoverheid kunnen maken.

  • Hoe kun je als brancheorganisatie partner worden van het programma MKB Toegankelijk?

    Heb je als branche interesse in deelname aan het programma? Neem dan contact op met projectleider digitale toegankelijkheid Mohamed Nabih via nabih@vnoncw-mkb.nl