Hoe kunnen we drempels bij winkelbezoek wegnemen voor mensen met een beperking, waarbij de oplossing bijdraagt aan een positieve winkelervaring voor iedereen? Met deze vraag daagde What if Lab Onbeperkt meedoen* ontwerpstudio’s uit om met inclusief design een oplossing te creëren.
De ontwerpen van Studio Corvers en Ontwerp- en Innovatiebureau (ink). kwamen naar voren als meest vernieuwend. Ervaringsdeskundige Niek van den Adel dacht erover mee: ‘Het begint bij de bewustwording dat we allemaal een beetje anders zijn.’
Bij een toegankelijke winkel denken we al snel aan de fysieke toegankelijkheid. Een oprijplaat, brede gangpaden, relatief lage schappen. ‘Maar de drempels zitten voor mij in iets anders’, vertelt Niek van den Adel. Door een motorongeluk in 2010 liep hij een dwarslaesie op en zit sindsdien in een rolstoel. ‘Namelijk in een minder prettige bejegening. Zo heeft een taxichauffeur me eens ongevraagd naar de taxi geduwd. Dat deed hij met de beste bedoelingen, maar voor mij voelde het vernederend. Andersom gezien, de keren dat ik gezien word als mens in plaats van iemand in een rolstoel blijven me ook bij.’
De keren dat ik gezien word als mens in plaats van iemand in een rolstoel blijven me ook bij
De ervaringen van mensen met een beperking meenemen bij het inrichten van winkels die voor iedereen toegankelijk en gebruiksvriendelijk zijn, is essentieel. Dat werd dan ook het uitgangspunt van het What if Lab Onbeperkt meedoen, opgezet door de Dutch Design Foundation in opdracht van het programma Onbeperkt meedoen! van het ministerie van VWS. Binnen dit What if Lab onderzochten vijf ontwerpstudio’s wat wel en wat niet werkt voor mensen met een beperking. Dat deden ze samen met het ministerie van VWS, HEMA, Ieder(In), INretail, het programma MKB Toegankelijk van MKB-Nederland en VNO-NCW en ervaringsdeskundigen. Als aftrap gaf Niek een masterclass over zijn visie op de fysieke toegankelijkheid en de bejegening door winkelpersoneel. ‘Het is geen onwil maar onkunde. Dat vraagt om een bewustwordingsslag.’
Ontwerper Wouter Corvers, oprichter en samen met zijn broer Joost eigenaar van Studio Corvers, herkent die onkunde. Met zijn lengte van ruim twee meter merkt hij hoe vaak de publieke ruimte is ingericht voor de gemiddelde mens in Nederland. ‘We wilden dan ook ontwerpen voor diversiteit, en het bewustzijn vergroten dat niet iedereen kan zien, horen of lopen. Leven met een beperking is een lijfelijke ervaring. Die ervaring wilden we met onze oplossing materialiseren en tastbaar maken voor winkeliers.’ Vanuit die gedachte ontwierp Studio Corvers het modulaire concept Drempelloos, één van de twee ontwerpen die de jury als meest verfrissend bestempelde.
‘Met de verschillende modules van Drempelloos kunnen winkeliers en medewerkers op een laagdrempelige manier testen hoe toegankelijk de winkel is’, aldus Wouter. ‘De modules, zowel los als in pakketvorm, bevatten verschillende praktische hulpmiddelen en meetinstrumenten. Eén daarvan is een bril met beperkt zicht zodat een winkelmedewerker kan ervaren hoe dat is. Kun je makkelijk de ingang vinden, kun je de weg vinden binnen de winkel?’ Een andere module bestaat uit een meetlat waarmee de hoogte en de helling van de drempel op te meten is. Ook is er een spel over omgangsvormen. ‘Winkeliers moeten zich al aan zoveel richtlijnen houden, daarom willen we hen op een speelse manier bewust maken. “Goed of Kan Beter” geeft winkelpersoneel handvatten om beter om te gaan met klanten die een beperking hebben. Bijvoorbeeld ga je iemand in een rolstoel duwen? Mag je iemand die blind is aanraken?’
‘Goed of Kan Beter’ geeft winkelpersoneel handvatten om beter om te gaan met klanten die een beperking hebben
Vanuit zijn sociale onderneming Ongehinderd Gastvrij zet Niek zich ook in voor gedragsverandering. ‘Stel dat een winkelmedewerker “hallo” zegt in Nederlandse Gebarentaal als je doof bent? Of een bakje water neerzet voor je hulphond? Voor de winkelbeleving van deze persoon maakt dat hét verschil.’
We zijn het als maatschappij verleerd om mensen met een beperking in ons midden te hebben. Daarom moeten we onze “inclusiviteitsspier” trainen
Mensenkenners biedt een diversiteit aan mensen een podium op Instagram om hun verhaal te vertellen en anderen deelgenoot te maken van waar hun speciale behoeften liggen. Zo is er een les van een persoon die doof is, die je bijvoorbeeld leert hoe je in Nederlandse Gebarentaal “goedemorgen” uitbeeldt. En een les van een vrouw met Alzheimer die vertelt wat je kunt zeggen als ze verward is. Een Mensenkenner weet hoe je met álle soorten en maten mensen om kunt gaan.’ Het designproces levert mooie gesprekken op. ‘Een blinde mevrouw voelde zich zo gehoord door ons dat het leidde tot een co-creatie, zo tof. Dat enthousiasme merken we ook in de sparringsessies met de HEMA en andere partners.’
HEMA gaat bekijken of en hoe ze de concepten verder ontwikkelt, implementeert of in productie neemt. Daarnaast wordt bekeken of en hoe het breder in de retailbranche kan worden toegepast. Wouter: ‘Dan gaan we de modules verder finetunen zodat we nog meer maatwerk kunnen bieden aan de winkeliers.’ Mayra en Anna: ‘Al lerend gaan we het concept verder ontwikkelen. Daarnaast is dit de start van een nog op te zetten inclusiviteitslab, waarvoor we nog partners zoeken. ‘Hierin willen we gezamenlijk onderzoeken welke kansen er zijn om het maatschappelijke thema inclusiviteit praktisch en implementeerbaar te maken.’
Daarvan is ook Niek een pleitbezorger. ‘Inclusiviteit is van iedereen’, vindt Niek. ‘Laten we ophouden met denken in hokjes. Iedereen is uniek. Mijn droom is dat mensen met een zichtbare en onzichtbare beperking onderdeel van de samenleving zijn. Met Black Lives Matter is nu het momentum voor ook deze verandering.’ Het mooist van het What if Lab vindt hij de creativiteit. ‘De boodschap had kunnen zijn dat winkeliers 2 miljoen klanten mislopen als ze niet fysiek toegankelijk zijn. Maar hoe leuk is het om hen en het winkelend publiek te verrassen met Drempelloos en een Mensenkenner? Hiermee worden we uit het gehandicaptenhokje gehaald, en kunnen we een grote stap zetten naar een inclusieve samenleving.’
Op 17 december 2020 presenteerden de twee ontwerpbureaus Studio Corvers en ontwerp- en innovatiebureau (ink). tijdens een online bijeenkomst hun ontwerpoplossing aan minister Van Ark. Dit gebeurde in aanwezigheid van de partners van het What if Lab Onbeperkt meedoen en betrokken ervaringsdeskundigen.
Minister van Ark tijdens deze bijeenkomst: ‘Ik vind het ongelooflijk belangrijk dat iedereen zich welkom voelt in Nederlandse winkels. Dat hoort wat mij betreft net zo goed bij “meedoen” als samen sporten, kunnen werken, en alles wat bij het leven hoort. En daarom is het zo belangrijk dat we ons allemaal veel bewuster zijn van wat het betekent om te leven met een beperking. En wat er dus nodig is om mensen mee te kunnen laten doen. Ik hoop oprecht dat jullie ontwerpvoorstellen gaan helpen om mensen met een beperking zichtbaarder te maken in onze samenleving.’
* What if Lab Onbeperkt meedoen is opgezet door de Dutch Design Foundation in opdracht van het programma Onbeperkt meedoen! van het ministerie van VWS. De uitvoering van het What if Lab is een samenwerking van de deelnemende ontwerpstudio’s, het ministerie van VWS, HEMA, Ieder(In), INretail, het programma MKB Toegankelijk van VNO-NCW en MKB-Nederland en ervaringsdeskundigen.
Bron: Magazine ‘Onbeperkt Meedoen’ van het Ministerie van VWS