Saartje Oldenburg: ‘Inclusiviteit en toegankelijkheid is meer dan roepen dat iedereen welkom is’

Saartje (40) is programmamaker bij Het Nationaal Theater in Den Haag. Haar mening over de toegankelijkheid van het theater veranderde toen zij een aantal jaren geleden zelf een onbekende vorm van MS kreeg. Na een lang revalidatietraject is zij terug en is ze het project HNTOnbeperkt gestart. Na een geslaagd pilotjaar gaat Het Nationaal Theater dit seizoen nog meer voorstellingen en programma’s toegankelijk te maken.

Oude standpunt

Saartje: ‘Het theater is inclusief en toegankelijk voor iedereen. Ik was hoofd educatie bij Theater aan het Spui, nu onderdeel van Het Nationale Theater, en dacht dat ik met mijn werk als educatiemaker voor kinderen en jongeren iedereen bediende. Klassen zijn een doorsnede van de samenleving en ik heb, natuurlijk, altijd gevonden dat iedereen welkom is. Ik gaf de theatereducatie vorm vanuit mijn perspectief en normen, maar probeerde er altijd meerdere perspectieven bij te betrekken.’

Kantelpunt

‘Eind november 2015 was ik boodschappen aan het doen met mijn vriend (inmiddels man) en struikelde ik af en toe. We moesten er steeds om lachen, wat was dit nou weer? Ik was heel druk op mijn werk, maar dat hebben we allemaal weleens en ik voelde me verder gezond. De dag erna zakte ik ineens door mijn benen en begonnen mijn arm en been te tintelen. De volgende dag verwees de huisarts me meteen door naar het ziekenhuis. Ik bleef achteruitgaan en raakte in drie dagen tijd halfzijdig verlamd. Ik kon ook niet meer praten.’

‘De diagnose, een onbekende vorm van MS, werd na 3 maanden definitief gesteld, maar de revalidatie begon al na 2 weken. Tijdens dat proces heb ik veel mensen ontmoet in een periode dat iedereen op zijn slechtst is; heel kwetsbaar en soms ook erg in de war. Beleefdheden vallen weg, achtergrond doet er niet toe, je deelt een oerkracht om te willen leven. Door de verhalen die ik toen heb gehoord, ben ik me gaan realiseren dat er zoveel redenen zijn waarom mensen dingen niet kunnen doen die ze volgens de norm of volgens zichzelf wel zouden moeten kunnen. Ik vind mezelf bijvoorbeeld erg langzaam geworden, iets wat ik vroeger als heel irritant had beschouwd. Geen energie hebben was voor mij geen optie. Die instelling heeft me ver gebracht, maar heb ik door de ziekte moeten opgeven.’

‘Tijdens de revalidatie sprak ik ook met mensen over mijn werk in het theater. Ik kreeg zo vaak de reactie: ‘Ik zou ook weleens naar het theater willen, maar dat gaat voor mij niet.’ Eerst dacht ik: dat kan toch best? Over het algemeen zijn theaters wel ingericht op rolstoelen. Ik zat op een afdeling waar veel mensen zaten die moeite hadden met het verwerken van prikkels door hersenletsel. Ik dacht: het moet toch mogelijk zijn om een prikkelarme setting naar het theater te brengen? Toen ik na anderhalf jaar ging reïntegreren, onderzocht ik welke mogelijkheden er al waren – en dat waren er heel weinig.’Foto van programmamaker Saartje OldenburgFoto: Ivo van der Bent

Nieuwe standpunt

‘Het theater is er (nog) niet voor iedereen. Er zijn twee miljoen Nederlanders met een beperking, inclusiviteit en diversiteit gaan ook over hoe je daarmee omgaat als theater. Het is niet genoeg om te roepen dat iedereen welkom is, je moet ook de voorwaarden daarvoor scheppen. De slogan van ons project HNTonbeperkt is ‘divers zijn, inclusief doen’. Dat is nu nog een missie; we willen het bereiken, maar we zijn er nog niet.’

Onze missie is: Divers zijn, inclusief doen!

Het effect

‘Ik heb nog steeds last van beperkingen. Ik loop heel moeilijk, kan mijn rechterarm minder goed aansturen, niet meer schrijven, ben vooral beperkt in mijn energie en heb altijd pijn. Ik heb door mijn ziekte veel moeten inleveren, maar ik heb er ook veel voor teruggekregen. Ik waardeer alles veel meer, sta meer bij dingen stil. Het klinkt zo cliché, maar de mensen om je heen zijn echt het belangrijkst in het leven, zonder hen had ik het niet gered. Ik ben van zo diep en ver gekomen.’

‘Ik was natuurlijk liever niet ziek geweest, maar uiteindelijk heeft het wel iets opgeleverd. Ik heb een plan geschreven voor het toegankelijker maken van het theater voor mensen met een beperking. Het vorige culturele seizoen hebben we een pilotjaar gedraaid met HNTonbeperkt. Daarvoor hebben we onderzocht waarin we tekortschieten en gewerkt aan de toegankelijkheid van onze gebouwen, onze website, onze service en voorstellingen. Zo zetten we tolken in de Nederlandse gebarentaal in, schrijftolken voor doven en slechthorenden, en audiodescriptie voor blinden en slechtzienden. Voor mensen met hersenletsel of extra gevoeligheid voor prikkels bieden we een stilteruimte, zodat ze de drukke foyer kunnen vermijden. We onderzoeken ook de artistieke mogelijkheden van toegankelijkheidsmiddelen: hoe kun je bijvoorbeeld een gebarentolk meenemen in het repetitieproces?’

We willen onze bevindingen delen met andere theaters, zodat die voor iedereen toepasbaar worden

‘We willen onze bevindingen delen met andere theaters, zodat die voor iedereen toepasbaar en toegankelijk worden. We zijn ook heel actief in Theater Inclusief, het landelijke project waar culturele diversiteit centraal staat, en we zijn betrokken bij de Agenda voor de Toekomst, waarin onze collega’s van Holland Dance zo actief zijn. Dit document biedt de komende jaren richtlijnen en bevat afspraken over het realiseren van een inclusievere culturele sector op het gebied van doceren, maken en creëren, programmeren, beschouwen en beleidsvorming. Er is dus al een grotere beweging gaande, en ik ben blij dat ik daar vanuit mijn eigen ervaring aan kan bijdragen.’

Meer informatie over de toegankelijkheid van het Nationaal Theater en de actuele toegankelijke programmering verwijzen we je graag naar website van Het Nationaal Theater www.hnt.nl

Foto van het TheaterBron: Volkskrant – Auteur: Anna Deems. Publicatie met toestemming van Saartje Oldenburg.

Naar overzicht ervaringen

Webinar: ‘Al klaar voor 2025? Toegankelijkheidseisen van eindapparatuur voor telecommunicatiediensten én telecommunicatiediensten’

Werkbezoek gemeente Zaltbommel tijdens MKB Toegankelijke Route

Webinar: kennissessie gastvrije toegankelijke binnensteden – 25 maart